Media

Πολλές κυβερνήσεις αναζητούν μονοπάτια εξόδου από τα μέτρα φυσικής απόστασης που επιβάλλονται για τον έλεγχο της εξάπλωσης του σοβαρού οξέος αναπνευστικού συνδρόμου coronavirus 2 (SARS-CoV-2). Με πιθανό εμβόλιο κατά της νόσου του κορανοϊού 2019 (COVID-19) πολλούς μήνες αργότερα¹, μια πρόταση που έχουν προτείνει ορισμένες κυβερνήσεις, όπως η Χιλή, η Γερμανία, η Ιταλία, το Ηνωμένο Βασίλειο και οι ΗΠΑ², είναι η χρήση διαβατηρίων ανοσίας - δηλαδή, ψηφιακών ή φυσικών εγγράφων που πιστοποιούν ότι ένα άτομο έχει μολυνθεί και υποτίθεται ότι είναι άνοσο από το SARS-CoV-2. Άτομα που διαθέτουν διαβατήριο ανοσίας θα μπορούσαν να εξαιρεθούν από φυσικούς περιορισμούς και θα μπορούσαν να επιστρέψουν στην εργασία, το σχολείο και την καθημερινή ζωή. Ωστόσο, τα διαβατήρια ανοσίας θέτουν σημαντικές προκλήσειςσε επίπεδο επιστήμης, πρακτικής, ισότητας και δικαίου.

Στις 24 Απριλίου 2020, ο ΠΟΥ υπογράμμισε τις τρέχουσες γνώσεις και τεχνικούς περιορισμούς, συμβουλεύοντας "προς το παρόν δεν υπάρχουν αποδείξεις ότι οι άνθρωποι που έχουν αναρρώσει από το COVID-19 και έχουν αντισώματα προστατεύονται από μια δεύτερη μόλυνση… [σε] αυτό το σημείο της πανδημίας, δεν υπάρχουν αρκετά στοιχεία σχετικά με την αποτελεσματικότητα της ανοσίας που προκαλείται από αντισώματα για να εγγυηθεί την αποτελεσματικότητα ενός 'διαβατηρίου ανοσίας'"³.

Σε tweet του ο ΠΟΥ διευκρίνισε ότι αναμένεται η μόλυνση με SARS-CoV-2 να οδηγήσει σε κάποια μορφή ανοσίας⁴. Απαιτείται προσοχή σχετικά με το πώς χρησιμοποιούνται οι ορολογικές μελέτες σε επίπεδο πληθυσμού και τα μεμονωμένα τεστ. Δεν έχει ακόμη αποδειχθεί εάν η παρουσία ανιχνεύσιμων αντισωμάτων στον SARS-CoV-2 προσδίδει ανοσία σε περαιτέρω μόλυνση σε ανθρώπους και, εάν ναι, ποια ποσότητα αντισώματος απαιτείται για προστασία ή για πόσο διαρκεί μία τέτοια ανοσία³. Τα δεδομένα από επαρκώς αντιπροσωπευτικές ορολογικές μελέτες θα είναι σημαντικά για την κατανόηση του ποσοστού ενός πληθυσμού που έχει μολυνθεί με SARS-CoV-2. Αυτά τα δεδομένα θα μπορούσαν να ενημερώσουν τις αποφάσεις για τη χαλάρωση περιορισμών σε κοινοτικό επίπεδο, υπό τον όρο ότι χρησιμοποιούνται σε συνδυασμό με άλλες προσεγγίσεις δημόσιας υγείας⁵. Η χρήση δεδομένων οροεπιθετικότητας για την ενημέρωση της χάραξης πολιτικής θα εξαρτηθεί από την ακρίβεια και την αξιοπιστία των τεστς, ιδίως τον αριθμό των ψευδώς θετικών και ψευδώς αρνητικών αποτελεσμάτων και απαιτεί περαιτέρω επικύρωση⁶. Σε ατομικό επίπεδο, αυτή η αξιοπιστία θα μπορούσε να έχει επιπτώσεις στη δημόσια υγεία: ένα ψευδώς θετικό αποτέλεσμα μπορεί να οδηγήσει ένα άτομο να αλλάξει τη συμπεριφορά του, παρά το γεγονός ότι εξακολουθεί να είναι ευαίσθητο σε λοίμωξη, και ενδεχομένως να μολυνθεί και να μεταδώσει κατά λάθος τον ιό σε άλλους. Οι ατομικές στοχευμένες πολιτικές που βασίζονται στη δοκιμή αντισωμάτων, όπως τα διαβατήρια ανοσίας, δεν είναι μόνο ανέφικτες δεδομένων των τρέχοντων κενών στη γνώση και στους τεχνικούς περιορισμούς, αλλά επίσης δημιουργούν σημαντικές ανησυχίες σε επίπεδο ισότητας και δικαίου, ακόμη και αν αρθούν οι περιορισμοί αυτοί.

Τα διαβατήρια ανοσίας θα επέβαλλαν τεχνητό περιορισμό στο ποιος μπορεί και δεν μπορεί να συμμετάσχει σε κοινωνικές, πολιτικές και οικονομικές δραστηριότητες και μπορεί να δημιουργήσοτν ένα διεστραμμένο κίνητρο στους ανθρώπους να αναζητήσουν τη μόλυνση, ειδικά άτομα που δεν μπορούν να αντέξουν μια περίοδο αποκλεισμού από την εργασία, επιδεινώνοντας τις υπάρχουσες ανισότητες σε επίπεδο φύλου, φυλής, εθνότητας και εθνικότητας⁷. Μια τέτοια συμπεριφορά θα αποτελούσε κίνδυνο για την υγεία, όχι μόνο των ατόμων αυτών, αλλά και των ατόμων με τα οποία αυτά έρχονται σε επαφή. Σε χώρες χωρίς καθολική πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη, εκείνες που έχουν τα περισσότερα κίνητρα αναζήτησης της λοίμωξης, μπορεί τα άτομα αυτά να ανήκουν επιπλεόν σε εκείνα που δεν μπορούν ή λογικά διστάζουν να αναζητήσουν ιατρική περίθαλψη λόγω κόστους και διακρίσεων στην πρόσβαση⁸. Τέτοια κίνητρα πρέπει να γίνουν κατανοητά στο πλαίσιο της πίεσης που μπορούν να αντιμετωπίσουν οι κυβερνήσεις από τις επιχειρήσεις που επιδιώκουν να υιοθετήσουν πολιτικές επιστροφής των υπαλλήλων στο εργατικό δυναμικό, με τις εταιρικές οντότητες να είναι οι δικαιούχοι τπου κεφαλαίου ανοσίας των εργαζομένων⁹. Επιπλέον, τα διαβατήρια ανοσίας πιθανό να ελαφρύνουν κυβερνήσεις από το καθήκον τους να υιοθετήσουν πολιτικές προστασίας των οικονομικών, στεγαστικών και δικαιώματων υγείας σε ολόκληρη την κοινωνία, παρέχοντας μια προφανή γρήγορη λύση.

Όπως όλα αυτά τα προνόμια που διαχειρίζεται μια κυβέρνηση, τα διαβατήρια ανοσίας θα ωριμάσουν τόσο τη διαφθορά όσο και τη σιωπηρή προκατάληψη. Οι υπάρχουσες κοινωνικοοικονομικές, φυλετικές και εθνοτικές ανισότητες ενδέχεται να αντικατοπτρίζονται στη διαχείριση μιας τέτοιας πιστοποίησης, που διέπει ποιος μπορεί να έχει πρόσβαση σε τεστ αντισωμάτων, ποιος είναι μπροστά στην ουρά για πιστοποίηση και το φόρτο της διαδικασίας αίτησης. Με την αναπαραγωγή των υφιστάμενων ανισοτήτων, η χρήση διαβατηρίων ανοσίας θα επιδεινώσει τη ζημία που προκαλεί η COVID-19 σε ήδη ευάλωτους πληθυσμούς.

Οι πιθανές διακρίσεις ως συνέπειες των διαβατηρίων ανοσίας ενδέχεται να μην αντιμετωπίζονται ρητά από τα υφιστάμενα νομικά καθεστώτα, καθώς η ανοσία στην ασθένεια (ή έλλειψη αυτής) ως υγειονομικό καθεστώς είναι μια νέα έννοια νομικής προστασίας, παρά τα ιστορικά παραδείγματα των συνεπειών των διακρίσεων του ανοσοποιητικού προνομίου όπως πχ του κίτρινου πυρετού στη Νέα Ορλεάνη κατά τον 19ο αιώνα⁹. Ανάλογα με τη δικαιοδοσία, οι νόμοι κατά των διακρίσεων ενδέχεται να καλύπτουν την κατάσταση της υγείας γενικά, καθώς και εκείνων για τους οποίους η μόλυνση ενέχει δυσανάλογο κίνδυνο - π.χ. ηλικιωμένα άτομα, έγκυες, άτομα με αναπηρία ή άτομα με συννοσηρότητα. Αυτή η ανισότητα δεν είναι συνέπεια που μπορεί να νομοθετηθεί χωρίς προηγούμενο: η υιοθέτηση νόμων που αποτρέπουν τις διακρίσεις με βάση το ανοσοποιητικό καθεστώς είναι ασυμβίβαστη με μια διαδικασία που αποσκοπεί ρητά να προωθήσει την κοινωνικοοικονομική συμμετοχή σύμφωνα με μια τέτοια κατάσταση. Σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο για τα ανθρώπινα δικαιώματα, τα κράτη έχουν υποχρέωση για την πρόληψη των διακρίσεων, ενώ ταυτόχρονα λαμβάνουν μέτρα για την προοδευτική επίτευξη της πλήρους υλοποίησης των κοινωνικών και οικονομικών δικαιωμάτων¹⁰. Τα διαβατήρια ανοσίας θα κινδύνευαν να καθιερώσουν τέτοιες διακρίσεις από το νόμο και να υπονομεύσουν το δικαίωμα στην υγεία των ατόμων και του πληθυσμού μέσω των διεστραμμένων κινήτρων που δημιουργούν.

Σχετικά με τις διεθνείς ταξιδιωτικές συστάσεις ευρείας κλίμακας, οι χώρες ενδέχεται να απαιτούν από τους ταξιδιώτες να παρέχουν αποδεικτικά στοιχεία σχετικά με την ανοσία ως προϋπόθεση εισόδου. Σύμφωνα με τους Διεθνούς Κανονισμούς Υγείας (2005) (IHR - International Health Regulations), τα κράτη μπορούν να εφαρμόσουν μέτρα υγείας που "επιτυγχάνουν το ίδιο ή μεγαλύτερο επίπεδο προστασίας της υγείας από τις συστάσεις του ΠΟΥ". Ωστόσο, τέτοια μέτρα πρέπει να έχουν τη λογική υγείας, να μην εισάγουν διακρίσεις, να λαμβάνουν υπόψη τα ανθρώπινα δικαιώματα των ταξιδιωτών και να μην είναι πιο περιοριστικά της διεθνούς κυκλοφορίας από λογικά διαθέσιμες εναλλακτικές λύσεις¹¹. Λαμβάνοντας υπόψη τις τρέχουσες αβεβαιότητες σχετικά με την ακρίβεια και την ερμηνεία των μεμονωμένων τεστ ορρολογίας, τα διαβατήρια ανοσίας είναι απίθανο να ικανοποιήσουν αυτό το σκεπτικό για την υγεία¹² και δε συνάδουν με τις συστάσεις της ΠΟΥ για την παρέμβαση σε διεθνή ταξίδια που εκδόθηκαν όταν ο Γενικός Διευθυντής του Οργανισμού κήρυξε την COVID-19 ως Εκτακτη Ανάγκη Διεθνούς Ανησυχίας για τη Δημόσια Υγεία (PHEIC Public Health Emergencies of International Concern)¹³. Δεδομένης της διακριτικής επίδρασης των διαβατηρίων ανοσίας, οποιεσδήποτε αλλαγές στις συστάσεις του ΠΟΥ θα πρέπει να εξεταστούν στο πλαίσιο της προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των Διεθνών Κανονισμών Υγείας.

Τα διαβατήρια ανοσίας έχουν συγκριθεί με διεθνή πιστοποιητικά εμβολιασμού, όπως το "Carte Jaune" για τον κίτρινο πυρετό¹⁴. Υπάρχουν ωστόσο σημαντικές διαφορές μεταξύ των δύο τύπων εγγράφων, που δημιουργούν θεμελιωδώς διαφορετικές επιβαρύνσεις για τον κίνδυνο υγείας των ατόμων και τη σωματική ακεραιότητα, τον κίνδυνο δημόσιας υγείας και την ικανότητα ενός ατόμου να συναινεί και να ελέγχει. Η κύρια διάκριση μεταξύ των δύο είναι η φύση του κινήτρου. Τα πιστοποιητικά εμβολιασμού ενθαρρύνουν τα άτομα να κάνουν εμβολιασμό κατά του ιού, κάτι που είναι κοινωνικό αγαθό. Αντίθετα, τα διαβατήρια ανοσίας ενθαρρύνουν τη μόλυνση. Σύμφωνα με τους Διεθνείς Κνονισμούς Υγείας, οι πολιτείες μπορούν να απαιτούν από τους ταξιδιώτες να παρέχουν πιστοποιητικά εμβολιασμού, αλλά αυτό περιορίζεται σε συγκεκριμένες ασθένειες που αναφέρονται ρητά στο Παράρτημα 7, το οποίο επί του παρόντος περιλαμβάνει μόνο τον κίτρινο πυρετό, και εάν περιλαμβάνονται στις συστάσεις του ΠΟΥ, όπως αυτές που εκδίδονται μετά τη δήλωση μίας Εκτακτης Ανάγκης Διεθνούς Ανησυχίας για τη Δημόσια Υγεία (PHEIC), όπως στην περίπτωση της πολιομυελίτιδας¹¹. Όταν και εάν αναπτυχθεί ένα εμβόλιο, τα πιστοποιητικά εμβολιασμού COVID-19 θα μπορούσαν να περιληφθούν στις αναθεωρημένες συστάσεις του ΠΟΥ για την COVID-19 PHEIC, ενώ τα κράτη μέλη θα μπορούσαν να εξετάσουν το ενδεχόμενο να ζητήσουν μόνιμες συστάσεις ή να αναθεωρήσουν το Παράρτημα 7 των Κανονισμών για μεγαλύτερο διάστημα.

Μέχρι να είναι διαθέσιμο ένα εμβόλιο COVID-19 και να είναι προσβάσιμο, κάτι που δεν είναι εγγυημένο, η διέξοδος από αυτήν την κρίση θα βασιστεί στις καθιερωμένες πρακτικές δημόσιας υγείας με τεστ, ανίχνευση επαφών, καραντίνα επαφών και απομόνωση κρουσμάτων. Η επιτυχία αυτών των πρακτικών εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την εμπιστοσύνη του κοινού, την αλληλεγγύη και την αντιμετώπιση -όχι την εδραίωση- των ανισοτήτων και των αδικιών που συνέβαλαν αυτό το ξέσπασμα να γίνει πανδημία.

Αναφορές

1. T Thanh Le, Z Andreadakis, A Kumar, et al., The COVID-19 vaccine development landscape,
   Nat Rev Drug Discov (2020), published online April 9. DOI:10.1038/d41573-020-00073-5, Google Scholar
2. J Bartlett, Chile's “immunity passport” will allow recovered coronavirus patients to break free from lockdown, get back to work
   Washington Post (April 20, 2020)
   https://www.washingtonpost.com/world/the_americas/chile-coronavirus-immunity-passport-antibody-testing-card/2020/04/20/8daef326-826d-11ea-81a3-9690c9881111_story.html, Accessed 27th Apr 2020
   Google Scholar
3. WHO, “Immunity passports” in the context of COVID-19 scientific brief
   https://www.who.int/publications-detail/immunity-passports-in-the-context-of-covid-19 (April 24, 2020), Accessed 27th Apr 2020
   Google Scholar
4. @WHO
   https://twitter.com/WHO/status/1254160937805926405?s=20 (April 25, 2020), Accessed 27th Apr 2020
5. WHO, Considerations in adjusting public health and social measures in the context of COVID-19. Interim guidance
   https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/technical-guidance/critical-preparedness-readiness-and-response-actions-for-covid-19 (April 16, 2020), Accessed 28th Apr 2020
   Google Scholar
6. Johns Hopkins University Center For Health Security
   Developing a national strategy for serology (antibody testing) in the United States
   https://www.centerforhealthsecurity.org/our-work/pubs_archive/pubs-pdfs/2020/200422-national-strategy-serology.pdf (April 22, 2020), Accessed 29th Apr 2020
   Google Scholar
7. RK Wadhera, P Wadhera, P Gaba, et al., Variation in COVID-19 hospitalizations and deaths across New York City boroughs
   JAMA (2020), published online April 29., DOI:10.1001/jama.2020.7197
   Google Scholar
8. L Watson, The case for single-payer in a pandemic
   The New Republic (April 14, 2020) https://newrepublic.com/article/157287/case-for-single-payer-coronavirus, Accessed 29th Apr 2020
   Google Scholar
9. K Olivarius, Immunity, capital, and power in Antebellum New Orleans
   Am Historical Rev, 124 (2019), pp. 425-455, CrossRef Google Scholar
10. UN General Assembly. International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights, Dec 16, 1966. 993 UNTS 3.
    Google Scholar
11. WHO
    International Health Regulations (2005), WHA 58.3
    (3rd edn.), World Health Organization, Geneva (2005)
    Google Scholar
12. W Rhymer, R Speare, Countries' response to WHO's travel recommendations during the 2013–2016 Ebola Outbreak
    Bull World Health Organ, 95 (2017), pp. 10-17 CrossRef, View Record in Scopus, Google Scholar
13. WHO, Statement on the second meeting of the International Health Regulations (2005) Emergency Committee regarding the outbreak of novel coronavirus (2019-nCoV)
    https://www.who.int/news-room/detail/30-01-2020-statement-on-the-second-meeting-of-the-international-health-regulations-(2005)-emergency-committee-regarding-the-outbreak-of-novel-coronavirus-(2019-ncov) (Jan 30, 2020), Accessed 27th Apr 2020
    Google Scholar
14. S Rainsy, Testing coronavirus survivors' blood could help reopen U.S
    The Geopolitics (April 8, 2020), https://thegeopolitics.com/international-immunity-passports-can-help-restore-freedom-of-movement/, Accessed 27th Apr 2020
    Google Scholar

Πηγή: The Lancet, Alexandra LPhelan