Κάθε βράδυ σαρώνουμε τα γραφήματα αναζητώντας σημάδια ότι η επιδημία βρίσκεται σε υποχώρηση. Νέες περιπτώσεις νόσου κορανοϊού 2019 (COVID-19). Νοσημευόμενοι με COVID-19. Κρεβάτια σε ΜΕΘ με ασθενείς με COVID-19. Καθημερινά θάνατοι COVID-19 σε νοσοκομεία. Και μετά η τελική και αμβλώς διατυπωμένη "παγκόσμια σύγκριση θανάτου". Όσοι έχουν την ευθύνη να μας καθοδηγήσουν σε αυτήν την κατάσταση έκτακτης ανάγκης τη χαρακτήρισαν ως "μια στα 100 χρόνια παγκόσμια κρίση υγείας". Αυτή η δήλωση είναι λανθασμένη για δύο λόγους.
Πρώτον, γιατί δεν μπορούμε να ξέρουμε τι θα φέρει το υπόλοιπο του αιώνα. Είναι πολύ πιθανό ότι αυτή η σημερινή πανδημία δεν θα είναι ούτε η τελευταία, ούτε η χειρότερη παγκόσμια κρίση υγείας του παρόντος αιώνα. Δεύτερον, και το πιο σημαντικό, αυτή η παγκόσμια καταστροφή δεν είναι κρίση σχετικά με την υγεία. Είναι μια κρίση για την ίδια τη ζωή. Τα τελευταία χρόνια μπήκαμε στον πειρασμό να θεωρήσουμε την παντοδυναμία του είδους μας. Η ιδέα του ανθρωποκενίου θέτει την ανθρώπινη δραστηριότητα ως κυρίαρχη επιρροή στο μέλλον της ζωής στον πλανήτη μας. Αν και αυτή η νεότερη γεωλογική εποχή υποτίθεται ότι υπογραμμίζει τη ζημιά που κάνει το είδος μας σε εύθραυστα πλανητικά συστήματα, παράδοξα ισχυρίζεται επίσης την υπεροχή μας. Το σοβαρό οξύ αναπνευστικό σύνδρομο coronavirus 2 (SARS-CoV-2) αποκάλυψε την ύβρη αυτής της άποψης. Το είδος μας έχει πολλούς λόγους να κάνει αυτοκριτική σχετικά με τις επιπτώσεις του τρόπου ζωής μας στην πλανητική βιωσιμότητα. Αλλά είμαστε μόνο ένα είδος μεταξύ πολλών και σίγουρα δεν είμαστε κυρίαρχη επιρροή όταν αντιμετωπίζουμε έναν ιό που μπορεί να καταστρέψει τη ζωή με τόσο ευκολία και ευχέρεια.
Εάν αυτή η πανδημία είναι μια κρίση για την ίδια τη ζωή, ποια προσωρινά συμπεράσματα θα μπορούσαμε να βγάλουμε από τις επιπτώσεις της μέχρι τώρα στην ανθρώπινη κοινωνία; Κάποια στοιχεία βρίσκονται στο Life: A Critical User Manual (2018) του Didier Fassin. Ο Fassin σπούδασε ιατρική στο Παρίσι πριν στραφεί στη δημόσια υγεία και την ανθρωπολογία. Η αφετηρία του είναι η συνειδητοποίηση που πρέπει όλοι να έχουμε για τις άνισες ζωές γύρω μας. Αυτή η παρατήρηση μας καλεί να αναλογιστούμε την αξία που αποδίδουμε στην ανθρώπινη ζωή. Προσπαθώντας να απαντήσουμε σε αυτήν την ερώτηση, πρέπει κάπως να συνδυάσουμε "τη ζωή ως γεγονός της φύσης και ως γεγονός εμπειρίας". Μπορούμε να δούμε την πανδημία COVID-19 ως βιολογική πρόκληση για κατανόηση, θεραπεία και πρόληψη. Αλλά πρέπει επίσης να την κατανοήσουμε ως βιογραφικό γεγονός στη ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων.
Ο Fassin χωρίζει την έρευνά του για την ανισότητα σε τρία μέρη. Πρώτον, προσδιορίζει τις μορφές ζωής, με την έννοια του "τρόπου ύπαρξης στον κόσμο". Οι καθημερινές ανασφάλειες που αντιμετωπίζουν τόσοι πολλοί συμπολίτες μας εφιστούν την προσοχή στην "δυσχέρεια των σύγχρονων δημοκρατιών, που είναι ανίκανες να ανταποκριθούν στις αρχές που αποτελούν το θεμέλιο της ίδιας της ύπαρξής τους". Δεύτερον, συζητά μια ηθική της ζωής. Αντιπαραβάλλει την αυξανόμενη νομιμότητα εκείνων που έχουν μια βιολογικά καθορισμένη ασθένεια με τη φθίνουσα νομιμότητα των ζωών που ζούσαν σε ένα συγκεκριμένο κοινωνικό περιβάλλον (όπως ένα περιβάλλον φτώχειας). Το φυσικό έχει υπερισχύσει του πολιτικού. Ο Fassin αποκαλεί αυτήν την ηθική τάση "βιολογικότητα" - μια νομιμότητα της ζωής που ορίζεται με βιολογικούς όρους. Η ζωή περιορίζεται καθαρά στη φυσική της έκφραση. Δεν υπάρχει χώρος για κατανόηση των πολιτικών συνθηκών, εντός των οποίων υπάρχει αυτή η ζωή. Δεν υπάρχει δυνατότητα κινητοποίησης του κοινού αισθήματος για την υπεράσπιση απειλών για πολιτικές ζωές, ζωές που χαρακτηρίζονται από ανισότητα, για παράδειγμα. Ο SARS-CoV-2 πλήττει κατά προτίμηση εκείνους που είναι πιο ευάλωτοι, λιγότερο καλά αμειβόμενοι και πιο αόρατοι σε εκείνους που κατέχουν δύναμη. Τρίτον, ο Fassin επικεντρώνεται στην πολιτική της ζωής, στην κυβέρνηση των πληθυσμών και στις επιπτώσεις της πολιτικής στην ανθρώπινη ζωή. Ενδιαφέρεται για το πώς οι ενέργειες των πολιτικών καθεστώτων επηρεάζουν διαφορετικά την ανθρώπινη ζωή και ενισχύουν την άνιση αξία ορισμένων από αυτές τις ζωές στην κοινωνία. Η "πολιτική της ζωής", γράφει, "είναι πάντα πολιτική ανισότητας".
Τι πρέπει να πούμε λοιπόν; Πρέπει να πούμε ότι είναι καθήκον μας να αποκαλύψουμε τις βιογραφίες εκείνων που έχουν ζήσει και πέθαναν από την COVID-19. Είναι καθήκον μας να αντισταθούμε στη βιολογικοποίηση αυτής της ασθένειας και αντίθετα να επιμείνουμε σε μια κοινωνική και πολιτική κριτική της COVID-19. Είναι καθήκον μας να κατανοήσουμε τι σημαίνει αυτή η ασθένεια για τη ζωή εκείνων που έχουν πληγεί και να χρησιμοποιήσουμε αυτήν την κατανόηση, όχι μόνο για να αλλάξουμε την προοπτική μας για τον κόσμο, αλλά και να αλλάξουμε τον ίδιο τον κόσμο. Όπως καταλήγει ο Fassin, η "κριτική μας δεν χρειάζεται να επιλέξει ανάμεσα στη μαχητικότητα και τη σαφήνεια".
Πηγή: The Lancet, Richard Horton
