της Κατερίνας - Ναυσικάς Κατσετσιάδου
Ηλεκτρονικού Μηχανικού, MSc
Καθώς η περιβοήτη καμπύλη φαίνεται να επιπεδώνεται στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης, οι ηγεσίες τους βρίσκονται ένα βήμα πριν τη σταδιακή άρση περιοριστικών μέτρων που επιβλήθηκαν με σκοπό τον περιορισμό εξάπλωσης του ιού, μέτρα που ήδη κόστισαν μερικά εκατοστά επί τοις εκατό στο ετήσιο ΑΕΠ τους και σε ανεργία, και των οποίων οι μακροπρόθεσμες και πολυεπίπεδες επιπτώσεις (ευπάθεια σε άλλους κινδύνους, ενδοοικογενειακή βία, παραπληροφόρηση, ψυχολογικά προβλήματα κ.ά.) είναι ακόμα άγνωστες.
Για τη λήψη της κάθε απόφασης όμως, όπως είναι γνωστό, απαιτούνται κάποια σταθερά και ακλόνητα δεδομένα, βασιζόμενη στα οποία κάθε ηγεσία θα θέσει τα κρίσιμα κριτήρια που θα ορίσουν τα πότε και τα πώς της οποιαδήποτε άρσης περιοριστικών μέτρων. Είναι ίσως η πρώτη φορά που οι άνθρωποι που θα κληθούν να πάρουν αποφάσεις, θα έχουν στη διάθεσή τους ελάχιστες σταθερές, μια σειρά από σαθρά δεδομένα και μεταβλητές και πολλαπλούς αγνώστους, γεγονός που καθιστά την "επίλυση της εξίσωσης" αόριστη, όπως σοφά ορίζουν τα μαθηματικά.
Σταθερά δεδομένα == ιδιαιτερότητες του ιού:
- Έναντι του νέου κορωναϊό -ως νέου- δεν έχουν αναπτυχθεί αντισώματα στον ευρύ πληθυσμό
- Ο SARS-COV2 προσβάλει τον οργανισμό συχνά ασυμπτωματικά. Η εκδήλωση της νόσου σε μεγάλα ποσοστά (περίπου 80%) έχει από κανένα μέχρι κάποια ήπια συμπτώματα, καθιστώντας δύσκολες την ανίχνευση και την καταγραφή εξάπλωσης.
- Ο SARS-COV2 έχει μεγάλους ρυθμούς εξάπλωσης, καθώς μεταδίδεται από τους ασυμπτωματικούς ασθενείς, αλλά και στο προ-συμπτωματικό στάδιο ασθενών που έχουν μολυνθεί, καθιστώντας ευκολότερη και μη προβλέψιμη την εξάπλωση . Μέχρι σήμερα επισήμως έχουν καταγραφέι παγκόσμια σχεδόν 3 εκατομ. επιβεβαιωμένα κρούσματα και 206000 (αριθμοί με πολλά ερωτηματικά, όπως θα δούμε)
- Ο SARS-COV2 είναι εξαιρετικά "επιθετικός" από κάποιο σημείο της νόσου και μετά, ειδικά σε ασθενείς μεγάλης ηλικίας και ασθενείς με υποκείμενα νοσήματα, καταγράφοντας ηλικιακή κατανομή θνητότητας που φαίνεται να έχει σταθεροποιηθεί.
- Εμβόλιο και θεραπευτική αγωγή δεν υπάρχει. Δοκιμάζονται στην πράξη σε όλα τα νοσοκομεία του κόσμου διάφορες ουσίες και συνδυασμοί τους, ενώ απαιτούν τουλάχιστο 18 μήνες μέχρι τη διάθεσή τους στην αγορά και κατόπιν παραχωρήσεων "γρηγορότερο" εμβόλιο που παρασκευάστηκε ποτέ ήταν αυτό της παρωτίτιδας που απαίτησε 4 χρόνια.
Καθώς οι επιστήμονες στερούνται ακόμα μιας ξεκάθαρης εικόνας -μεταξύ άλλων- του τρόπου δράσης του ιού και των μεθόδων αντιμετώπισής του, των ευπαθειών που μπορεί να αποβούν μοιραίες, της πραγματικής εικόνας εξάπλωσής του ποσοστιαία και γεωχωρικά, βασίζονται σε μιά σειρά αβεβαιοτήτων και παραδοχών που πιθανότατα αποκλίνουν πολύ από την πραγματικότητα.
Οι παραδοχές - αβεβαιότητες:
- Τα τεστ διάγνωσης (επιχρίσματος) είναι ακριβή.
Λάθος. Το τεστ έχει αποτύχει μέχρι και κατά 30% και μάλιστα δίνοντας αρνητικά αποτελέματα για προσβεβλημένους ασθενείς.
- Ο αριθμός επιβεβαιωμένων κρουσμάτων COVID-19 είναι ακριβής
Οι αριθμοί των επιβεβαιωμένων κρουσμάτων είναι μεγαλύτεροι. Λαμβάνοντας υπόψην την αβεβαιότητα του τέστ, την περιορισμένη διαθεσμινότητά του, την ασυμπτωματικότητα, την ήπια εξέλιξη της νόσου, τον εγκλεισμό και πολλά ακόμα στοιχεία, είναι βέβαιο ότι ο αριθμός των πραγματικών κρουσμάτων είναι κατά πολύ μεγαλύτερος. Άγνωστο το κατά πόσο. Μοντέλα προσομοίωσης εξάπλωσης που τρέχουν επιστήμονες βασιζόμενα σε πολλούς αβέβαιους παράγοντες, είναι φυσικό να παρουσιάζουν μεγάλες αποκλίσεις μεταξύ τους.
- Ο αριθμός επιβεβαιωμένων θανάτων λόγω COVID-19 είναι ακριβής
Λάθος. Δεν προσμετρούνται όσοι κατέληξαν στο σπίτι τους, άστεγοι, κατά τόπους τρόφιμοι οίκων ευγηρίας κλπ
- Όσοι νόσησαν έχουν αποκτήσει αντισώματα και δεν ξανανοσούν. Τα αντισώματα αυτά δε έχουν διάρκεια ζωής αρκετή για να εξασφαλίσουν την άνετη ζωή μέχρι την κυκλοφορία του εμβολιασμού.
Εδώ βασίζεται η τακτική του τεστ ανοσίάς. Κάνοντας ευρέως το τεστ, θα μπορούσαν όσοι δεν κινδυνέυουν να απελευθερωθούν από τα "δεσμά" της καραντίνας. Τα τεστ ανοσίας ωστόσο δεν είναι ακριβή, καθώς έχουν λιγότερα ψευδώς αρνητικά αποτελέσματα από τα τεστ διάγνωσης (επιχρίσματος), αλλά περισσότερα ψευδώς θετικά αποτελέσματα, με συνέπεια την αυξημένη διακινδύνευση. Δεν είναι γνωστή η ισχύς και η διάρκεια ζωής των αντισωμάτων. Εξάλλου, δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις ασθενών που μετά την ανάρρωσή τους, μολύνθηκαν εκ νέου.
- Ο ιός δεν έχει μεταλλαχτεί και δε θα μεταλλαχτεί προς το χειρότερο ή επιθετικοτερο μέχρι τότε
Είναι το best case scenario και η αλήθεια είναι ότι είναι αδύνατο να προβλεφτούν τα ποιοτικά και ποσοτικά χαρακτηριστικά μιας τέτοιας έκβασης
- Το καλοκαίρι θα εξασθενίσει η εξάπλωση
Αβέβαιο. Δεν υπάρχει κάποια ένδειξη για κάτι τέτοιο. Γενικά τους καλοκαιρινούς μήνες μειώνεται ο συγχροτισμός που κατά κύριο λόγο συμβάλει στην εξάπλωση και όχι στην ανθεκτικότητα των ιών. Μελέτη που πρόσφατα δημοσιεύτηκε έδειξε ότι ο συνδυασμός υψηλής θερμοκτασίας, υψηλής υγρασίας και ηλιακής ακτινοβολίας επιταχύνει την καταστροφή του ιού. Πόσο συχνά όμως συναντούνται τέτοιες συνθήκες ταυτόχρονα? Τέλος καλοκαιρινή περίοδο τους επόμενους μήνες πρόκειται να διανύσει μόνο το βόρειο ημισφαίριο.
- Οι μάσκα και τα γάντια είναι προστατευτικά
Υπάρχει αβεβαιότητα για την πλήρη προστασία από κοινή μάσκα, ενώ σε κάθε περίπτωση απαιτείται σωστή χρήση και επιλογή τόσο της μάσκας όσο και των γαντιών, που με τη σειρά της προϋποθέτει εκπαίδευση και εμπειρία.
Αντικρουώμενες παραμένουν ακόμα οι μελέτες που αναφέρονται στην καλή ή κακή επίδραση του καπνίσματος, ενώ δεν παύουν νέα δεδομένα, να έρχονται στην επιφάνεια -τα περισσότερα δε με άρωμα απαισιοδοξίας- όπως η καταγραφή ζώων που μολύνθηκαν από τη νόσο, ακόμα και να καταγράφονται νέα συμπτώματα της νόσου.
Ανομοιομορφία & Διαφορά Φάσης
Δε χρειάζεται να είναι κανείς επιδημιολόγος, για να διακρίνει ότι ένα φαινόμενο που εξελίχθηκε σε παγκόσμιο πρόβλημα αντιμετωπίστηκε και θα αντιμετωπιστέι από κάθε χώρα ξεχωριστά, με το δίκό της τρόπο, χρόνους, μεθοδολογία, δεδομένα και κριτήρια. Η διάρκεια και το βάθος της κρίσης προβλέπονται διαφορετικα για κάθε χώρα, μέ ό,τι αυτό συνεπάγεται σε μία παγκοσμιοποιημένη οικονομία.Έτσι η εκ των πραγμάτων ανοιμοιογενής διασπορά από χώρα σε χώρα καθιστά το πιθανό άνοιγμα των συνόρων επικίνδυνη ζαριά.
Κατά τα φαινόμενα οι ηγεσίες στη ζυγαριά της προστασίας των πολιτών τους και της οικονομίας τους, θα άρουν σταδιακά μέτρα περιορισμού -διαφορετικά κατά περίπτωση- θέτοντας διαφορετικά κριτήρια που πιθανώς θα ενεργοποιήσουν την επαναφορά τους όταν η περιβόητη καμπύλη πάρει κάποια συγκεκριμένη κλίση ή τιμή. Η μέθοδος που στο χώρο της τεχνολογίας αποκαλείται "trial and error" θα εφοαρμοστεί από τους decision makers στην ανθρωπότητα τον 21ο αιώνα σε επίπεδο ανθρώπινης ζωής, οικονόμίας και καθημερινότητας, ενδεχομένως για πολλούς μήνες, χωρίς την παραμικρή εικόνα για το πόσες φορές θα χρειαστεί να επαναληφθεί η λούπα "δοκιμή - αποτυχία - δοκιμή" και πόσο μπορεί κάθε κύκλος να διαρκέσει, μέχρι την τελική επιτυχή έκβαση. Κάθε απόφαση που πάρθηκε και θα παρθεί, ακολουθεί την ίδια λογική πειράματος, με το αντικείμενο του πειραματισμού την ανθρωπότητα.
